In 2022 woonden er bijna 119.000 mensen in een verzorgings- of verpleeghuis. Persoonsgerichtheid is essentieel voor goede (verpleeghuis)zorg. Persoonsgerichte zorg hoort ook aandacht te hebben voor seksualiteit.1 Ouderen in een verpleeghuis hebben seksuele behoeften, maar het bespreken hiervan is lastig voor zorgmedewerkers. Ze ervaren een gebrek aan communicatievaardigheden op het gebied van intimiteit en seksualiteit.
Seksualiteit komt vaak ter sprake wanneer er een probleem optreedt. Zelden gaat het gesprek over ondersteunen van gezonde seksualiteit. Negatieve attitudes en gebrek aan privacy belemmeren het open gesprek over seksualiteit.2-3
De genoemde barrières spelen ook een rol bij het bespreekbaar maken van sekszorg. Sekszorg wordt beschreven als: ‘het faciliteren van en ondersteunen in de (zorg)behoefte aan het vormgeven van intimiteit en seksualiteit bij mensen met een of meerdere beperkingen.4 Seksverzorgenden bezoeken ook ouderen in verpleeghuizen.5
Bijscholing
We hebben een verkennend onderzoek uitgevoerd over dit onderwerp. Deelnemers zijn geworven in het verpleeghuisstagenetwerk van studenten en via LinkedIn en Twitter. 40 zorgprofessionals namen deel (39 vrouw, gemiddelde ervaringsjaren (SD) 12,9 (10,6). Ze waren werkzaam in 19 verpleeghuizen. 50 procent werkte op een somatische afdeling en 50 procent op een PG-afdeling. Sommige respondenten waren actief op een aantal afdelingen. Een kwart had ooit bijscholing gekregen over verpleeghuisbewoners en seksualiteit.
Zorgprofessionals blijken de meeste kennis te hebben over partnercommunicatie en omgaan met seksuele ontremming. Over omgang met erectie- en incontinentieproblemen tijdens de seks en seksuele vraagstukken bij ouderen weten de respondenten minder. Respondenten voelen zich gemakkelijker wanneer bewoners algemene vragen stellen over seksualiteit. Wanneer het persoonlijk of specifiek wordt, voelen zij zich minder op hun gemak.
Een meerderheid van de respondenten vindt dat ouderen minder snel opgewonden worden. Van de respondenten zegt 23 procent dat een bewoner weleens een seksverzorgende heeft ontvangen. De ervaringen zijn doorgaans positief, al lijkt het erop dat sekszorg pas in beeld komt bij probleemgedrag. Vaak is het nauwelijks ingebed in de organisatie. Respondenten geven aan geen informatie over sekszorg te hebben. Zij missen ook handvatten om dit bespreekbaar te maken, zowel bij bewoners als familieleden.
Bespreekbaar maken
Om zorgprofessionals in het verpleeghuis te ondersteunen in het aangaan van een persoonlijk gesprek over seksualiteit, worden zorgmedewerkers en -organisaties opgeroepen zich te verdiepen in het onderwerp seksualiteit en ouderen.
Dat kan bijvoorbeeld via www.seksindepraktijk.nl/werkvelden/ouderenzorg (Rutgers en Vilans) en www.zorgvoorbeter.nl/seksualiteit/materialen-ouderenzorg (ActiZ, Vilans, V&VN en Zorgthuisnl). Deze websites bieden tools, een scholingsmap, beeldmateriaal, publicaties en casuïstiek om seksualiteit bespreekbaar te maken in het verpleeghuis.
Daarnaast kunnen verpleeghuizen contact opnemen met organisaties die sekszorg aanbieden. In Nederland zijn er vijf: https://deultiemezorg.nl/, www.flekszorg.nl, https://need2care.com/home, www.snoezelzorg.nl en www.stichtingsar.nl.
Referenties
1. Cleland J, Hutchinson C, Khadka J, e.a. What defines quality of care for older people in aged care? A comprehensive literature review. Geriatr Gerontol Int. 2021;21:765-78.
2. Thys K, Mahieu L, Cavolo A, e.a. Nurses’ experiences and reactions towards intimacy and sexuality expressions by nursing home residents: A qualitative study. J Clin Nurs. 2018;28(5-6):836-49.
3. Gilmer MJ, Meyer A, Davidson J, e.a. Staff beliefs about sexuality in aged residential care. Nurs Prax N Z. 2010;6(3):17-24.
4. van den Haak S & Berkelmans L. Aanzet tot een beroepscompetentieprofiel voor de Seksverzorgende. Lienden: FleksZorg; 2021.
5. Hilberink SR, Stege HA van der & Kelders Y. Educational needs, motives and experiences of sex care workers for people with disabilities in the Netherlands. Sex Disabil. 2022;40:819-36.
Auteurs:
Sander Hilberink, lector Kenniscentrum Zorginnovatie, Dana Cornelisse, Fleur van den Heuvel, Inge van Kasteren, studenten Ergotherapie, Saranne Janse, student Social Work en Marleen Goumans, lector Kenniscentrum Zorginnovatie
Allen bij Hogeschool Rotterdam
