In de verpleeghuiszorg zagen we in de afgelopen decennia een ontwikkeling van een overwegend paternalistische aanpak naar een meer democratische manier van zorg verlenen. Dit betekent dat zorgverleners niet langer beslissen wat het juiste is voor de zorgontvanger, maar dat de zorg steeds vaker vorm krijgt binnen de relatie tussen zorgverlener en zorgontvanger. Maar in veel zorgorganisaties worden bewoners nog nauwelijks betrokken in de dagelijkse routine. In een participatief onderzoek op een somatische zorgafdeling in Den Haag, is de betrokkenheid van bewoners in het verpleeghuis onderzocht. De onderzoekers organiseerden twee homogene groepssessies (medewerkers en bewoners afzonderlijk), experimenteerden met en reflecteerden op nieuwe manieren van betrokkenheid en sloten af met een heterogene focusgroep (medewerkers en bewoners samen).
Drie dilemma’s voor betrokkenheid
Zowel medewerkers als bewoners zagen het belang in van betrokkenheid van bewoners bij de dagelijkse zorg. Het verschil in perspectief op hoe dit er dan uit zou moeten zien, zorgde echter voor uitdagingen. De onderzoekers vonden drie dilemma’s voor de betrokkenheid van bewoners in de intramurale zorg: autonomie versus afhankelijkheid, persoonlijke ervaringen versus privacy en geluksmomenten versus eerlijkheid. Medewerkers en bewoners blijken in de praktijk op verschillende manieren met deze dilemma’s om te gaan, die de onderzoekers definieerden in termen van knelpunten en kansen.
Voorbeeld: autonomie versus afhankelijkheid
Een voorbeeld van knelpunten en kansen die voortkomen uit dilemma’s: hoe gaan medewerkers en bewoners in de praktijk om met het dilemma autonomie versus afhankelijkheid? De onderzoekers vonden allereerst voorbeelden waarin medewerkers het vermogen van bewoners om mee te beslissen in het zorgproces leken te onderschatten. Zij noemden dit knelpunt betutteling. Omdat de behoeften van bewoners door cognitieve beperkingen snel veranderen, is het voor medewerkers vaak moeilijk te begrijpen wat belangrijk voor hen is. Hoewel medewerkers het belangrijk vinden de behoeften van bewoners serieus te nemen, gaven zij toe dat ze soms uiteindelijk toch zelf een beslissing nemen. Samen sterker is een kans die hier volgens de onderzoekers uit voortkomt. Dit houdt in dat medewerkers en bewoners meer samen bepalen wat goede zorg inhoudt. In die samenwerking kunnen bewoners inbrengen wat zij belangrijk vinden en leren medewerkers meer over de behoeften en ervaringen van hun cliënten.
Meer begrip en betrokkenheid
Aandacht voor de dilemma’s, knelpunten en kansen die uit dit onderzoek voortkomen, bevordert wederzijds begrip en uiteindelijk betrokkenheid van bewoners bij de dagelijkse zorg. Enkele aanbevelingen uit het onderzoek waarmee de praktijk aan de slag kan gaan: blijf wederzijdse verwachtingen afstemmen, werk niet persoonsgericht maar relatiegericht en blijf in gesprek over ervaringen.
Lees het hele artikel op de site van Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie
